อิสลามไม่มีนักบวช
แล้ว อิหม่ามคือใคร
ในบรรดาศาสนาหลัก
ๆ ของโลก “อิสลาม” เป็นศาสนาที่ไม่มี “นักบวช” ต่างจากศาสนาพุทธ
คริสต์ หรือพราหมณ์-ฮินดู ซึ่งมีนักบวชเป็นผู้แทนพระเป็นเจ้าบ้าง
เผยแผ่พระธรรมคำสอนบ้าง
ประกอบพิธีกรรมหรือเป็นสื่อกลางระหว่างพระเป็นเจ้ากับมนุษย์บ้าง
แต่เราก็มักจะได้ยินบ่อย ๆ ว่า ศาสนาอิสลาม มีผู้ที่ถูกเรียกว่า “อิหม่าม”
หรือบ้างก็เรียก “โต๊ะอิหม่าม” อยู่
หากไม่มี
“นักบวช” แล้วอิหม่ามคือใคร มีหน้าที่อะไรบ้าง? แน่นอนว่า เรื่องนี้พี่น้องชาวไทยมุสลิมคงทราบกันดีอยู่แล้ว
แต่สำหรับชาวไทยพุทธอาจมีบางส่วนยังสงสัยอยู่
ขอเริ่มด้วยการแปลความหมายของคำว่าอิหม่าม
(Imam)
เสียก่อน อิหม่าม หรือ อิมาม (إمام) ในภาษาอาหรับ แปลว่า “ผู้นำ”
ซึ่งก็เรียกตามบทบาทหน้าที่หลัก ๆ ของผู้เป็นอิหม่าม
นั่นคือเป็นผู้นำในการทำละหมาด ตลอดจนเป็นผู้นำชุมชน
อิหม่ามยังเป็นที่เคารพนับถือในฐานะผู้มีความรู้และคุณธรรมด้วย
พจนานุกรม
ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ให้ความหมายของคำว่าอิหม่าม ดังนี้ “คำเรียกผู้นำในศาสนาอิสลาม, ผู้นำในการทำละหมาด, ตำแหน่งสำคัญของคณะกรรมการบริหารมัสยิด,
โต๊ะอิหม่าม ก็เรียก. (อ. imam).”
ทั้งนี้
“โต๊ะอิหม่าม” เป็นภาษาท้องถิ่น มาจากการรวมคำในภาษาอาหรับ (อิมาม)
กับภาษามลายู คือ “โต๊ะ” (Tok) ซึ่งแปลว่า
“คนเฒ่าคนแก่” หรือผู้อาวุโส จะเห็นว่า โต๊ะ ในที่นี้
ไม่ได้เกี่ยวข้องกับเครื่องใช้หรือเฟอร์นิเจอร์แต่อย่างใด
อิหม่ามจึงเป็น
“ฆราวาส” หรือผู้ครองเรือนดี ๆ นี่เอง
โดยเป็นผู้นำคล้าย ๆ มัคนายกในวิถีพุทธ
แต่มัคนายกจะมุ่งเน้นกิจกรรมทางศาสนาเป็นหลัก
ส่วนอิหม่ามนั้นแทบจะอยู่ในทุกกิจกรรมทางสังคมของชุมชน เพราะชาวมุสลิมจะถือเอา “อิสลาม”
เป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตด้วย หลักคิด วิถีปฏิบัติต่าง ๆ
ทางศาสนาจึงแทรกอยู่ในทุกกิจกรรมของผู้คน
นอกจากการ
“นำ” ละหมาดแล้ว เราจะเห็นอิหม่ามเป็น “ผู้นำ”
หรือทำหน้าที่เป็นประธานของกิจกรรมต่าง ๆ ในชุมชน ตั้งแต่พิธีเกี่ยวกับการเกิด
พิธีสมรส ไปจนถึงพิธีศพ เป็นผู้ชี้นำคำสอน ชี้แนะหลักศาสนาอิสลาม
รวมทั้งนำพาการพัฒนาหรือนำความเจริญมาสู่มัสยิดและคอมมูนิตีของชาวมุสลิม
ตำแหน่งอิหม่าม
จึงเหมือนมีทั้ง มัคนายก ผู้ใหญ่บ้าน หรือกำนัน อยู่ในคนคนเดียว
อีกตำแหน่งที่คล้ายคลึงกันคือ
“โต๊ะครู” หรือ โต๊ะฆูรู ซึ่งเป็นครูสอนศาสนา ผู้รอบรู้ นักวิชาการ หรือ
“นักปราชญ์” (scholars)
ความหมายเดียวกันกับ อุลามาอ์ (Ulama – علماء) ในภาษาอาหรับ
แต่ที่กล่าวมาข้างต้นคือ
อิหม่ามในศาสนาอิสลามนิกายซุนนี (Sunni) เพราะในนิกายชีอะห์
(Shia) อิหม่ามยังหมายถึงผู้นำสูงสุดที่ปกครองประชาคมชีอะห์ด้วยอำนาจชี้ขาดตามหลักศาสนา
เป็นบุคคลศักดิ์สิทธิ์ ประมุขของรัฐและศาสนา
คือเป็นผู้นำทั้งทางโลกและทางจิตวิญญาณ ความเชื่อเรื่องอิหม่ามยังทำให้นิกายชีอะห์
แตกออกเป็นนิกายย่อยอีกหลายนิกาย ได้แก่ นิกาย 4 อิหม่าม นิกาย 7 อิหม่าม นิกาย 12
อิหม่าม
อย่างนิกาย
12 อิหม่าม ปัจจุบันคือศาสนาประจำชาติตามรัฐธรรมนูญแห่งชาติอิหร่าน
โดยเชื่อว่ามีอิหม่าม 12 คนปกครองโลก จากนั้นจะเป็นวันแห่งการพิพากษา
หรือวันสิ้นโลก
เรื่องของเรื่องคือ
ฮาซัน อัล อัสกะรีย์ (Hasan
al-Askari) อิหม่ามลำดับที่ 11 สิ้นชีพไปตั้งแต่ฮิจเราะห์ศักราช 260
(ค.ศ. 874) เพราะความขัดแย้งอันรุนแรงระหว่างนิกายชีอะห์กับนิกายซุนนี ที่นำโดยราชวงศ์อับบาสิยะฮ์
ทำให้อิหม่ามฮาซันจากโลกไปโดยไม่มีทายาทสืบทอดตำแหน่ง ชาวชีอะห์ จึงไร้อิหม่ามลำดับที่
12 มาจวบจนปัจจุบัน
อย่างไรก็ตาม
อยาตอลเลาะห์ คาเมเนอี (Ayatollah Khamenei) ผู้นำสูงสุดของอิหร่านคนปัจจุบัน
ซึ่งถูกเรียกว่าเป็นอิหม่ามคนหนึ่ง ก็ไม่ใช่อิหม่ามลำดับที่ 12 ตามคำทำนาย
แต่เป็นผู้แทนอิหม่ามลำดับที่ 12 ที่มาปกครองและนำทางชาวชีอะห์เท่านั้น
พวกเขายังเชื่อว่า
เชื้อสายของอิหม่ามฮาซันได้หลีกเร้นอยู่ตามโพรงถ้ำ
และจะปรากฏตัวอีกครั้งเมื่อวันอวสานโลกใกล้มาถึง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น